2025/09/08
Wprowadzenie
W tym artykule przedstawię siedem podstawowych elementów wiedzy muzycznej i teorii muzyki, które początkujący — zarówno osoby nowe w muzyce ogólnie, jak i początkujący instrumentaliści — powinni najpierw poznać. Omówię również korzyści płynące z ich nauki oraz wady wynikające z ich pominięcia.
Kliknij tutaj, aby przystąpić do egzaminu muzycznego
1. Czytanie i pisanie nut (wysokość dźwięku)
Pierwszym krokiem jest nauka czytania i pisania nut pod kątem wysokości dźwięku.
Jeśli nie rozumiesz, jaki dźwięk reprezentuje każda nuta na pięciolinii, nie będziesz w stanie zacząć grać muzyki. Na przykład, gdy używamy klucza wiolinowego (G), nuta na dolnej linii (pierwszej) to E, a nuta na górnej linii (piątej) to F. Przestrzeń między pierwszą a drugą linią nazywa się pierwszą przestrzenią i odpowiada nucie F.
W przypadku klucza basowego (F), dolna linia to G, górna linia to A, a pierwsza przestrzeń również odpowiada nucie A.
2. Czytanie i pisanie nut (rytmy)
Następnie ważne jest zrozumienie długości trwania nut.
Nawet osoby bez doświadczenia muzycznego zwykle znają pojęcie symboli nutowych (na przykład „nuty z ogonkami”). Te symbole wskazują, jak długo dźwięk powinien trwać.
Cała nuta (otwarta główka nuty bez ogonka) trwa cały takt.
Półnuta (otwarta główka z ogonkiem) trwa połowę taktu — 2 uderzenia.
Ćwierćnuta (zamknięta główka z ogonkiem) trwa 1 uderzenie.
Ósemka (z chorągiewką) trwa połowę ćwierćnuty.
Jeśli dodasz kropkę po prawej stronie nuty, jej długość trwania wzrasta o połowę wartości podstawowej:
Półnuta z kropką trwa 3 uderzenia.
Ćwierćnuta z kropką trwa 1,5 uderzenia.
W dzisiejszych czasach wiele osób uczy się grać, kopiując nagrania z YouTube, co na początku może wydawać się wystarczające. Jednak nuty zawierają znacznie więcej informacji niż tylko wysokość i długość trwania dźwięku. Nauka ich interpretacji oraz wyrażania zamierzeń kompozytora jest kluczowa dla głębszego zrozumienia muzyki.
Kliknij tutaj, aby przystąpić do egzaminu muzycznego
3. Nuty na gryfie gitary lub basu
Ten punkt dotyczy głównie instrumentów strunowych, takich jak gitara i bas.
Ważne jest, aby wiedzieć, gdzie na gryfie zagrać każdą wysokość dźwięku (np. gdzie zagrać C, D czy E) oraz jak podnieść nutę o oktawę.
Dla pianistów lub trębaczy może być zaskoczeniem, że gitarzyści często korzystają z tabulatur (TAB), które wskazują dokładnie, na której strunie i progu należy grać, za pomocą liczb. Chociaż pozwala to grać bez zrozumienia relacji między dźwiękami, często prowadzi do sytuacji, gdy gitarzyści nie wiedzą, jakie nuty grają.
To jak gra na pianinie, nie wiedząc, które klawisze odpowiadają jakim dźwiękom, i wciskając je tylko na polecenie. To powoduje powierzchowne zrozumienie muzyki i utrudnia rozwój muzyczny.
4. Skale
Na przykład znana „Do-Re-Mi-Fa-So-La-Ti-Do” to skala C-dur.
Nauka skal daje wiele korzyści:
-
Umożliwia improwizację
-
Pomaga zrozumieć, jak budowane są frazy muzyczne
-
Pozwala komponować muzykę
Zrozumienie, dlaczego określone frazy używają konkretnych skal oraz jak różne skale tworzą różne nastroje muzyczne, sprawia, że granie i słuchanie muzyki staje się dużo przyjemniejsze.
Przykłady:
-
Skala pentatoniczna (C-D-E-G-A): brzmi bardziej „rockowo”
-
Skala okinawska (C-E-F-G-B): tworzy japoński, wyspiarski klimat
-
Skala arabska (C-D♭-E-F-G-A♭-B): brzmi egzotycznie, bliskowschodnio
-
Skala a-moll (A-B-C-D-E-F-G): podstawowa skala molowa
-
Skala harmoniczna moll (A-B-C-D-E-F-G#): brzmi klasycznie, często używana w metalu
Istnieją też inne ciekawe systemy skal, takie jak tryby kościelne, szeroko stosowane w różnych kulturach. Gdy zaczniesz poznawać skale, zapragniesz dowiedzieć się o nich więcej.
Kliknij tutaj, aby przystąpić do egzaminu muzycznego
5. Budowa akordów
Zrozumienie budowy akordów jest szczególnie ważne dla pianistów, gitarzystów i ukulele.
Chociaż diagramy akordów pokazują, gdzie położyć palce, może to prowadzić do czystego zapamiętywania. Bez zrozumienia struktury akordu trudno jest zapamiętać wiele akordów lub tworzyć nowe.
Poznając budowę akordów, możesz:
-
Obniżyć tercję akordu durowego, by otrzymać molowy
-
Podnieść tercję, tworząc akord zawieszony (sus4)
-
Dodać septymę dla akordu durowego septymowego
-
Obniżyć septymę, by uzyskać akord dominantowy
-
Obniżyć zarówno tercję, jak i septymę, tworząc molowy akord septymowy
Na gitarze czasem można zapamiętać wiele kształtów akordów bez zrozumienia ich budowy. Na pianinie, gdzie klawisze powtarzają się w cyklu, prawie niemożliwe jest zapamiętanie wielu akordów bez zrozumienia ich struktury.
6. Tonacje (znaki przykluczowe)
Tonacja to znak pokazujący, w jakiej tonacji jest utwór muzyczny. Pojawia się na początku pięciolinii, po kluczu.
Jeśli nie ma krzyżyków ani bemoli, tonacja to C-dur, co oznacza, że utwór używa dźwięków C-D-E-F-G-A-B.
Jeśli pojawiają się krzyżyki na F i C, tonacja to D-dur, czyli dźwięki D-E-F#-G-A-B-C#.
Sprawdzając tonację przed grą, możesz przewidzieć, które nuty będą podwyższone lub obniżone, co ułatwia dokładne wykonanie utworu.
Kliknij tutaj, aby przystąpić do egzaminu muzycznego
7. Funkcje akordów
Na koniec omówmy funkcje akordów, czyli rolę, jaką pełni każdy akord w danej tonacji.
Na przykład w tonacji C:
-
Akord C to tonika (baza, punkt odniesienia)
-
Akord F to subdominanta (prowadzi do dominanta)
-
Akord G to dominanta (dąży do powrotu do toniki)
W tonacji F akord C staje się dominantą, a F jest toniką.
Zrozumienie funkcji akordów przynosi korzyści:
-
Ułatwia zapamiętywanie progresji akordów
-
Pomaga komponować muzykę, która brzmi naturalnie
Bez tej wiedzy to jak zapamiętywanie setek kodów bez rozumienia ich znaczenia lub funkcji. Gdy jednak rozumiesz funkcje akordów, możesz przewidzieć, jaki akord pojawi się następny — tak jak rodowici użytkownicy języka potrafią przewidzieć zakończenie zdania „Arigatou gozaima…” na „su” lub „shita”.
W komponowaniu zrozumienie funkcji akordów pozwala nawet osobom bez silnej intuicji muzycznej tworzyć przyjemne, naturalnie brzmiące progresje.
Podsumowanie
W tym artykule omówiliśmy podstawową wiedzę muzyczną, taką jak czytanie nut, rozumienie budowy akordów i naukę skal. Te pojęcia są jak smartfony we współczesnym świecie.
Kiedyś ludzie żyli bez telefonów komórkowych i jakoś radzili sobie z umawianiem spotkań czy wyjściami do kina. Dziś trudno wyobrazić sobie to bez Google Maps czy komunikatorów.
Gdy opanujesz teorię muzyki, możesz zacząć się zastanawiać:
„Jak myślałem, że gram muzykę, nie potrafiąc czytać nut?”
„Jak zapamiętywałem akordy, nie rozumiejąc ich budowy?”
„Na czym opierałem swoje kompozycje, zanim poznałem skale?”
Niestety, wraz z doświadczeniem wielu ludzi tłumaczy sobie unikanie teorii stwierdzeniami typu „Do tej pory jakoś sobie radziłem”. Im wcześniej jednak nauczysz się tych siedmiu podstawowych obszarów, tym bardziej satysfakcjonująca będzie twoja muzyczna podróż.
Kliknij tutaj, aby przystąpić do egzaminu muzycznego