2025/09/08
Giới thiệu
Trong bài viết này, tôi sẽ giới thiệu bảy kiến thức và lý thuyết âm nhạc cơ bản mà người mới bắt đầu—dù là mới làm quen với âm nhạc nói chung hay chơi một nhạc cụ—nên học đầu tiên. Cùng với những chủ đề này, tôi cũng sẽ giải thích lợi ích của việc học chúng và những bất lợi khi không học.
Nhấn vào đây để tham gia kỳ thi chứng nhận âm nhạc
1. Đọc và viết bản nhạc (Cao độ)
Bước đầu tiên là học cách đọc và viết bản nhạc theo cao độ.
Nếu bạn không hiểu mỗi nốt trên khuông nhạc đại diện cho cao độ nào, bạn sẽ không thể bắt đầu chơi nhạc. Ví dụ, khi dùng khóa Sol (khóa Son), nốt ở dòng dưới cùng (dòng thứ nhất) là Mi, còn nốt ở dòng trên cùng (dòng thứ năm) là Fa. Khoảng trống giữa dòng thứ nhất và thứ hai gọi là khoảng trống thứ nhất, và nốt ở đó là Fa.
Với khóa Fa (khóa Fa), dòng dưới cùng là Sol, dòng trên cùng là La, và khoảng trống thứ nhất cũng là La.
2. Đọc và viết bản nhạc (Nhịp điệu)
Tiếp theo là hiểu về độ dài của các nốt nhạc.
Ngay cả những người chưa từng học nhạc cũng thường quen thuộc với các ký hiệu nốt nhạc (như “nốt đuôi tôm” trong tiếng Nhật). Các ký hiệu này biểu thị độ dài của âm thanh.
Nốt tròn (đầu nốt trống, không có thân) kéo dài đủ một ô nhịp.
Nốt trắng (đầu nốt trống, có thân) kéo dài nửa ô nhịp—2 nhịp đập.
Nốt đen (đầu nốt đặc, có thân) kéo dài 1 nhịp đập.
Nốt móc đơn (có lá cờ) dài bằng nửa nốt đen.
Nếu thêm dấu chấm phía dưới bên phải nốt, độ dài của nó tăng thêm một nửa:
Nốt trắng có dấu chấm kéo dài 3 nhịp.
Nốt đen có dấu chấm kéo dài 1,5 nhịp.
Ngày nay, nhiều người học chơi nhạc qua video trên YouTube bằng cách sao chép mà không hiểu sâu. Tuy nhiên, bản nhạc chứa nhiều thông tin hơn chỉ là cao độ và độ dài. Học cách giải mã thông tin này và thể hiện ý đồ của người soạn nhạc là điều cần thiết để hiểu nhạc sâu sắc hơn.
Nhấn vào đây để tham gia kỳ thi chứng nhận âm nhạc
3. Nốt trên phím đàn Guitar hoặc Bass
Điều này dành riêng cho các nhạc cụ dây như guitar và bass.
Việc học vị trí các nốt (ví dụ: nốt Đô, Rê, Mi ở đâu trên phím đàn) và cách tăng nốt lên quãng tám là rất quan trọng.
Đối với người chơi piano hay kèn trumpet, có thể ngạc nhiên khi biết rằng người chơi guitar thường dựa vào ký hiệu TAB, chỉ rõ dây và phím cần bấm bằng số. Mặc dù cách này cho phép chơi mà không cần hiểu quan hệ cao độ, nhưng khiến người chơi không biết chính xác nốt mình đang chơi là gì.
Điều này giống như chơi piano mà không biết phím nào tương ứng nốt gì, chỉ bấm theo hướng dẫn, dẫn đến hiểu biết nông cạn về âm nhạc và cản trở sự phát triển.
4. Thang âm
Ví dụ, “Đô-Rê-Mi-Fa-Sol-La-Si-Đô” là thang âm trưởng Đô.
Học thang âm mang lại nhiều lợi ích:
-
Giúp bạn ứng biến tự do
-
Hiểu cấu trúc câu nhạc
-
Có thể sáng tác nhạc
Hiểu tại sao câu nhạc dùng thang âm nào và thang âm khác nhau tạo nên cảm xúc khác nhau giúp chơi và nghe nhạc thú vị hơn.
Ví dụ:
-
Thang âm ngũ cung (C-D-E-G-A): âm hưởng “rock” hơn
-
Thang âm Okinawa (C-E-F-G-B): tạo cảm giác Nhật Bản, đảo miền Nam
-
Thang âm Ả Rập (C-D♭-E-F-G-A♭-B): nghe lạ, phong cách Trung Đông
-
Thang âm thứ (A-B-C-D-E-F-G): thang âm thứ cơ bản
-
Thang âm thứ hòa âm (A-B-C-D-E-F-G#): mang âm hưởng cổ điển, thường dùng trong nhạc metal
Ngoài ra còn có nhiều hệ thang âm thú vị khác như các mode nhà thờ, được dùng rộng rãi trong các nền văn hóa. Khi bắt đầu khám phá thang âm, bạn sẽ muốn tìm hiểu sâu hơn.
Nhấn vào đây để tham gia kỳ thi chứng nhận âm nhạc
5. Cấu tạo hợp âm
Hiểu cấu tạo hợp âm đặc biệt quan trọng với người chơi piano, guitar hoặc ukulele.
Mặc dù biểu đồ hợp âm chỉ chỗ đặt ngón tay, nếu chỉ học thuộc lòng sẽ rất khó nhớ nhiều hợp âm hoặc tự tạo hợp âm mới.
Bằng cách hiểu cấu trúc hợp âm, bạn có thể:
-
Hạ quãng 3 của hợp âm trưởng để thành hợp âm thứ
-
Nâng quãng 3 để tạo hợp âm sus4
-
Thêm quãng 7 để tạo hợp âm trưởng bảy
-
Hạ quãng 7 để thành hợp âm thứ bảy
-
Hạ cả quãng 3 và 7 để tạo hợp âm thứ bảy
Trên guitar, đôi khi bạn có thể học nhiều thế bấm mà không hiểu cấu trúc, nhưng trên piano, với bàn phím trắng đen lặp lại, gần như không thể nhớ nhiều hợp âm nếu không hiểu cách cấu tạo.
6. Dấu hóa
Dấu hóa là ký hiệu cho biết bài nhạc thuộc giọng nào. Nó xuất hiện ngay đầu khuông nhạc, sau khóa nhạc.
Nếu không có dấu thăng (#) hoặc giáng (b), bài thuộc giọng Đô trưởng (C major), dùng các nốt C-D-E-F-G-A-B.
Nếu có dấu thăng ở nốt Fa và Đô, bài thuộc giọng Rê trưởng (D major), dùng các nốt D-E-F#-G-A-B-C#.
Kiểm tra dấu hóa trước khi chơi giúp bạn dự đoán các nốt sẽ thăng hay giáng, dễ dàng chơi chính xác hơn.
Nhấn vào đây để tham gia kỳ thi chứng nhận âm nhạc
7. Chức năng hợp âm
Cuối cùng, chức năng hợp âm chỉ vai trò của từng hợp âm trong một giọng nhạc.
Ví dụ, trong giọng Đô trưởng:
-
Hợp âm C là chủ âm (nơi “về nhà”)
-
Hợp âm F là hợp âm trung gian (dẫn đến hợp âm áp chót)
-
Hợp âm G là hợp âm áp chót (muốn quay về chủ âm)
Trong giọng Fa trưởng thì hợp âm C là áp chót, còn F là chủ âm.
Hiểu chức năng hợp âm giúp:
-
Dễ nhớ chuỗi hợp âm hơn
-
Giúp sáng tác nhạc nghe tự nhiên hơn
Nếu không có kiến thức này, học hợp âm giống như nhớ hàng trăm mã số mà không hiểu ý nghĩa hay chức năng. Khi hiểu chức năng hợp âm, bạn có thể đoán hợp âm tiếp theo tương tự như người bản ngữ đoán câu kết “Arigatou gozaima…” là “su” hoặc “shita”.
Trong sáng tác, hiểu chức năng hợp âm cho phép cả người không nhạy cảm về âm nhạc vẫn viết được chuỗi hợp âm tự nhiên, dễ nghe.
Kết luận
Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu những kiến thức âm nhạc cơ bản như đọc bản nhạc, hiểu cấu trúc hợp âm và học thang âm. Những kiến thức này giống như smartphone trong thời đại ngày nay.
Ngày xưa, mọi người sống mà không có điện thoại di động vẫn đi chơi hay gặp gỡ được. Nhưng bây giờ, khó tưởng tượng làm sao họ làm được điều đó nếu không có Google Maps hay ứng dụng nhắn tin.
Khi bạn tiếp thu lý thuyết âm nhạc, có thể bạn sẽ tự hỏi:
-
“Sao trước đây tôi nghĩ mình chơi nhạc được mà không biết đọc bản nhạc?”
-
“Sao tôi học hợp âm mà không hiểu cấu trúc của chúng?”
-
“Tôi dựa vào đâu để sáng tác khi chưa biết thang âm?”
Thật không may, càng có kinh nghiệm, nhiều người càng biện minh cho việc tránh học lý thuyết bằng câu “đến giờ vẫn chơi được mà”. Nhưng càng học sớm 7 lĩnh vực nền tảng này, hành trình âm nhạc của bạn càng phong phú và ý nghĩa.
Nhấn vào đây để tham gia kỳ thi chứng nhận âm nhạc